Απολογισμός των δύο 15νθήμερων προγραμμάτων της ΕΛΙΞ για τα αγγειοπλαστεία της Άνδρου

Βασικός σκοπός του προγράμματος υπήρξε η ανάδειξη της αγγειοπλαστικής της Άνδρου, μέσα από τον καθαρισμό, τη μερική αναστύλωση και αποτύπωση σημαντικών κεραμοποιείων του νησιού, με τη συμβολή διεθνών ομάδων εθελοντών, διευκολύνοντας έτσι τη μελέτη, αποκατάσταση και προβολή των σημαντικών αυτών χώρων.
Παράλληλος στόχος του προγράμματος υπήρξε η αναβίωση-εξιστόρηση μέρους της παράδοσης του νησιού. Καθώς οι αγγειοπλάστες υπήρξαν στην πλειοψηφία τους αγρότες, στα εργαστήρια αυτά πραγματοποιούνταν μερικές από τις πολλές άλλες λειτουργίες που απάρτιζαν το κύκλωμα της αγροτικής ζωής. Στα περισσότερα εργαστήρια, συναντά κανείς πληθώρα αγροτικών κατασκευών, όπως αλώνια, πατητήρια, κονάκια, κ.α. που υποστήριζαν αντίστοιχες αγροτικές λειτουργίες.
Όπως σε κάθε πολιτιστική δράση που πραγματοποιείται από διεθνείς εθελοντές, το πρόγραμμα στόχευσε στη ζύμωση μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές κουλτούρες και στη γνωριμία τους με την παράδοση αλλά και τη σύγχρονη πραγματικότητα της κοινωνίας του τόπου υποδοχής.
Οι δράσεις του προγράμματος στόχευσαν στην ανάδειξη των τεχνών και του πολιτισμού του Αιγαιακού χώρου, της πολυμορφίας των λειτουργιών της αγροτικής ζωής, αλλά και της μοναδικότητας του νησιωτικού αγροτικού χώρου. Δυνητικά οφέλη, η αξιοποίηση των τοπικών πόρων και της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της Άνδρου & οι συνέργειες με τον τουρισμό.

Απολογισμός εργασιών στο τσουκαλάδικο του Κοζανίτη:

Γενικά ο χώρος μετά από τουλάχιστον 40 χρόνια εγκατάλειψης αλλά και γενικότερα ερήμωσης της περιοχής είχε γεμίσει από πυκνή βλάστηση. Οι στεγασμένοι χώροι είχαν χρησιμοποιηθεί σαν προσωρινοί σταύλοι αιγοπροβάτων, γεγονός εξαιτίας του οποίου υπήρχε στους χώρους πολύ κοπριά αλλά βρέθηκαν και σκελετοί ζώων. Αναλυτικότερα πραγματοποιήθηκαν οι εξής εργασίες :

1. Καθαρίστηκε ο εσωτερικός χώρος κι έτσι εντοπίσθηκαν οι θέσεις των δύο κεραμικών τροχών, ενώ βρέθηκαν τα υπολείμματά τους. Ειδικά βρέθηκαν θαμμένες οι σκαλιστές θέσεις, οι τρύπες έδρασης των αξόνων αλλά και οι βάσεις των αξόνων, δύο εκ των οποίων είναι κατασκευασμένοι σίγουρα σε τοπικό σιδερά. Επίσης βρέθηκαν τα πανωτρόχια από ξύλο και τμήματα από έναν άξονα.
2. Καθαρίστηκε ο χώρος όπου κονιορτοποιούσαν το χώμα για τη χρήση στην αγγειοπλαστική. Βρέθηκε ο κόπανος που χρησιμοποιούσαν.
3. Καθαρίστηκε ο χώρος που ο αγγειοπλάστης χρησιμοποιούσε σαν αποθήκη με κρασί, τσίπουρο, σύκα και άλλα. Εκεί βρέθηκε ένα πιάτο δικής τους κατασκευής αλλά και σπασμένο πιθάρι, πιθανόν από εκείνα που χρησιμοποιούσαν για την αποθήκευση.
4. Καθαρίστηκε το παλιό καμίνι και βρέθηκαν διάφορα σπασμένα αγγεία μέσα σε αυτό. Σημαντικό είναι τμήμα κεραμικής κυψέλης (καμπάνα) με επιγραφή, προφανώς του ιδιοκτήτη του μελισσιού γιατί τα αρχικά αυτά δεν αντιστοιχούν στο όνομα κανενός από τους κεραμίστες. Επίσης βρέθηκαν αγγεία σπασμένα με εγχάρακτο διακόσμηση, που απαιτούν εκ νέου μελέτες.
5. Καθαρίστηκε το νεότερο καμίνι όπου βρέθηκε η οροφή που είχε κατακρημνιστεί. Το γεγονός αυτό επέτρεψε τον σχεδιασμό και την αναπαράσταση του σχεδιαστικά αποκαλύπτοντας ένα καμίνι ιδιαίτερου τύπου έξω από το τυπικό παραδοσιακό καμίνι. Σημαντικό επίσης εύρημα, το «κλειδί» της οροφής.
6. Καθαρίστηκε ο χώρος όπου υπήρχε ο χειρόμυλος για τη δημιουργία της αλοιφής για το αλείφωμα των αγγείων καθώς και η αυλή με τις γούρνες.
7. Έγινε μερική αποκατάσταση των τοιχίων τα αυλής, ενώ επισκευάστηκε και τμήμα της οροφής της στεγασμένης αυλής. Επίσης τοποθετήθηκαν προστατευτικά πλέγματα στις εισόδους του κτηρίου, ώστε να μην εισέρχονται ζώα.
8. Καθαρίστηκε το μονοπάτι μέχρι το πατητήρι στην άλλη πλευρά της ρεματιάς. Αυτό ήταν ο κεντρικός δρόμος που ένωνε τον Αμόλοχο με τα χωριά χαμηλότερα αλλά και με τους νερόμυλους στους Φρουσαίους. Έτσι αναδεικνύεται η θέση του εργαστηρίου που αν και σήμερα βρίσκεται τελείως ξέμακρα, την εποχή της λειτουργίας του βρισκόταν πάνω στον κεντρικό δρόμο επικοινωνίας του Αμμόλοχου με τον έξω κόσμο. Τέλος, τοποθετήθηκε σήμανση.

Προς τιμήν των εθελοντών διοργανώθηκε αποχαιρετιστήριο γεύμα στο Γαύριο στην ταβέρνα Μπατή, στην οποία συμμετείχαν η πρόεδρος της ΕΛΙΞ, Ελένη Γαζή και εκπρόσωποι του Ερευνητικού Κέντρου Άνδρου, ενώ δόθηκαν αναμνηστικά διπλώματα στους εθελοντές.

Απολογισμός εργασιών στο Σταμνάδικο Παντερλή, Καλαμιά Ραχών Κορθίου:

Η επίπονη εργασία των εθελοντών είχε ως αποτέλεσμα :

Α. Καθαρισμό του μονοπατιού που οδηγεί στο εργαστήριο.

Β. Καθαρισμό στο χώρο του εργαστηρίου, όπου βρέθηκε ο χώρος που βρισκόταν ο κεραμικός τροχός, ολόκληρα αγγεία (ειδικά κάποια πολύ σπάνια αγγεία που τα χρησιμοποιούσαν σαν θερμοκήπια για φυτώρια) αλλά και αρκετά σπασμένα.

Γ. Καθαρισμό του μονοπατιού που πηγαίνει στη πηγή και το χώρο απ’ όπου έπαιρναν το χώμα για τον πηλό.

Δ. Τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης

Απολογισμός εργασιών στο Σταμνάδικο Μπαρμπά Παντελή Ελευθερίου, Αγ. Μαρίνα Κορθίου

Η επίπονη εργασία των εθελοντών είχε τα εξής αποτελέσματα :

Α. Καθαρισμό του μονοπατιού που οδηγεί από τον ποταμό στο εργαστήριο, και από το εργαστήριο στην Αγ. Μαρίνα, καθιστώντας το εκατέρωθεν επισκέψιμο.

Β. Καθαρισμό και διευθέτηση στο χώρο του καμινιού, στο αλώνι και στο μαγκανοπήγαδο.

Γ. Ενίσχυση και αποκατάσταση τοίχου καθώς και πρεκιού πόρτας στο ένα κτήριο του εργαστηρίου, υποστύλωση πρεκιού κτηρίου με πεσσό και ενισχυτικές-υποστυλωτικές λιθοδομές στο καμίνι και στον τοίχο του περιβόλου.

Δ. Αποκατάσταση τοίχου της αυλής του εργαστηρίου και δημιουργία αναβαθμίδων στο χώρο εργαστηρίου.

Ε. Κατασκευή πάγκων και τραπεζιού εργασίας στον περίβολο του εργαστηρίου, περίφραξη και κατασκευή πινακίδων ενημερωτικών & σήμανσης

Και στα δύο εργαστήρια έγιναν σκαριφήματα και σχέδια χώρων και κτηρίων και πάρθηκαν φωτογραφίες κατά τη διάρκεια των εργασιών.

Οι εργασίες που έγιναν ήταν ιδιαίτερα σημαντικές για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων, αναδείχτηκαν οι θέσεις των εργαστηρίων επί βασικών οδών επικοινωνίας του παρελθόντος, ενώ σήμερα φαντάζουν τελείως απόμερα. Μπορεί κανείς να φανταστεί τους αγρότες-πελάτες να περνούν συχνά από αυτά για να πάνε στις δουλειές τους.  Επίσης φάνηκε ότι η εργασία στο καμίνι ήταν μια από τις πολλές που έκανε ο αγγειοπλάστης παράλληλα με άλλες αγροτικές. Παραμένει να γίνει αφενός η μελέτη της κεραμικής που έχει βρεθεί για να ταυτιστεί η τυπολογία της, αφετέρου η συγκριτική μελέτη της παραγωγής μεταξύ εργαστηρίων. Ειδικά στα Καλάμια, επειδή ο τεχνίτης ήταν ντόπιος και όχι απ’ τη Σίφνο (όπως συνήθως) μπορεί να αναδειχθούν στοιχεία τοπικών τεχνικών.

Προς τιμήν των εθελοντών διοργανώθηκε τιμητική γιορτή στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κορθίου στην Αγία Τριάδα, με μεγάλη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας. Ύστερα από σύντομες ομιλίες εκπροσώπων των διοργανωτών φορέων και των επιστημόνων που στήριξαν το πρόγραμμα, οι εθελοντές παρουσίασαν στην κοινωνία της Άνδρου την εμπειρία τους στο νησί. Ο Δήμαρχος Άνδρου έδωσε ονομαστικούς επαίνους στους εθελοντές, ενώ εκ μέρους του Ερευνητικού Κέντρου Άνδρου δόθηκαν αναμνηστικά δώρα στους εθελοντές. Ακολούθησε γιορτή με τοπικά εδέσματα, προσφορά φορέων και ιδιωτών και παραδοσιακή μουσική.

Ευχαριστούμε το Δήμο Άνδρου και όλους τους συμμετέχοντες και στα δύο προγράμματα, που χωρίς τη συμπαράσταση και βοήθειά τους δε θα μπορούσε να υλοποιηθεί το έργο.

Αναλυτικά μπορείτε να δείτε τον απολογισμό εδώ.