Ηλίας Πολέμης | Σεπτέμβρης 2024

Μετά από το αναγκαίο καλοκαιρινό διάλειμμα, η μυκητολογική ομάδα του Εργαστηρίου Γενικής και Γεωργικής Μικροβιολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθήνας επανήλθε στις επάλξεις της έρευνας, μεταξύ άλλων και περί των τρουφών της Άνδρου! Όπως είχα υποσχεθεί στην προηγούμενη ανάρτησή μου, το υλικό που συλλέχθηκε στην Άνδρο θα εξεταζόταν με μοριακές μεθόδους που βασίζονται στην απομόνωση του DNA των μανιταριών, ώστε να γίνει με απόλυτη βεβαιότητα η ταυτοποίηση των δειγμάτων τρούφας που συλλέχθηκαν. Πράγματι, ο αγαπητός φίλος, συνάδελφος, και κύριος συνεργάτης στο έργο “TRUFFLES OF GREECE”, υποψήφιος διδάκτορας Βασίλης Δασκαλόπουλος ολοκλήρωσε επιτυχώς τη μοριακή εξέταση των δειγμάτων της Άνδρου και κατέληξε σε απολύτως ασφαλή και εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποτελέσματα, τα οποία σπεύδω να μοιραστώ με όσες και όσους από εσάς είχατε την περιέργεια να διαβάσετε τις προηγούμενες ανακοινώσεις μου σχετικά με τις τρούφες της Άνδρου (βλέπε εδώ)  αλλά και σχετικά με το νέο είδος τρούφας που περιγράψαμε στo πλαίσιo του ανωτέρω αναφερθέντος έργου από τη Νάξο (βλέπε εδώ).

Η χαρά και η έκπληξή μου είναι μεγάλη για τα ευρήματά μας, που χάρις στον Νίκο Τσίλη και την υπέροχη σκυλίτσα του Αύρα καταφέραμε να εξορύξουμε από τα χώματα της γενέτειράς μου νήσου …!

Δύο είδη τρούφας λοιπόν, «αληθινής τρούφας», δηλαδή ανήκοντα στο γένος Tuber, φαγώσιμα και καλής ποιότητας και τα δύο, επιβεβαιώνεται αυτή τη στιγμή πως υπάρχουν στην Άνδρο και κρύβονται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους ανάμεσα σε ρίζες βελανιδιών ή και πουρναριών. Τα παρουσιάζω στη συνέχεια.

Το πρώτο είδος αποδείχτηκε πως είναι το Tuber borchii, η «Λευκή τρούφα του Borch», ή «μικρή λευκή τρούφα», ή «Ανοιξιάτικη λευκή τρούφα», ή κατά τους Ιταλούς “bianchetto”.

Το μέγεθός της σπάνια ξεπερνά τα 7 εκατοστά διάμετρο, ενώ το άρωμά της υπολείπεται της περιζήτητης και πανάκριβης, πολύτιμης λευκής τρούφας (Tuber magnatum). Δεν είναι καθόλου ευτελής όμως, εκτιμάται ιδιαιτέρως όταν είναι νεαρή σε ηλικία, και λόγω της εποχής εμφάνισής της, από Ιανουάριο έως Απρίλιο, είναι πολύ δημοφιλής. Σε αντίθεση με άλλα εμπορικά αξιοποιήσιμα είδη τρούφας, έχει μεγάλο εύρος σε ό,τι αφορά τον τύπο εδαφών στα οποία ευδοκιμεί και τα είδη δέντρων με τα οποία συμβιώνει. Το δείγμα που βρέθηκε στην Άνδρο τον Απρίλιο (του 2024) ήταν πολύ μικρό, με μόλις ένα εκατοστό διάμετρο, μάλλον υπερώριμο, αλλά αρκετό για να μας επιβεβαιώσει την ύπαρξη του είδους αυτού στο νησί μας.

Το δεύτερο είδος Tuber που αποδείχτηκε πως υπάρχει στην Άνδρο είναι το προσφάτως περιγεγραμμένο από την ομάδα μας νέο είδος για την επιστήμη, Tuber aereum, δηλαδή η «χάλκινη τρούφα της Νάξου».

Υπήρχε αυτή η υποψία, καθώς έμοιαζε, αλλά χωρίς τη μοριακή ανάλυση που έγινε θα ήταν αδύνατο να επιβεβαιωθεί, δεδομένου ότι οι τρούφες της κατηγορίας αυτής μοιάζουν πάρα πολύ μεταξύ τους. Έτσι λοιπόν αποδείχτηκε πως η «Ναξιώτικη τρούφα» τελικά είναι προφανώς (τουλάχιστον) κυκλαδίτικη, εφόσον για την ώρα δεν έχει βρεθεί πουθενά αλλού στην Ελλάδα ή στον κόσμο. Περισσότερα γι’ αυτή την τρούφα μπορείτε να διαβάσετε στην προηγούμενη σχετική μου ανάρτηση εδώ.

Όπως είχα γράψει και αρχικά, εκτός από τις δύο «αληθινές τρούφες» που ανακαλύφθηκαν στην Άνδρο, βρέθηκε ένα είδος «τρούφας της ερήμου», τοTerfezia fanfani. Το είδος αυτό έχει αρχικά περιγραφεί από τη Σαρδηνία (το 1900!), θεωρείται κατ’ εξοχήν μεσογειακό, απαντά σε θερμά και ξηρά κλίματα, ενώ καρποφορεί Μάρτη-Απρίλη εφόσον υπάρχουν ικανές βροχοπτώσεις.

Η τρούφα αυτή θεωρείται επίσης εδώδιμη και μάλιστα είναι δημοφιλής σε κάποιες περιοχές της Ισπανίας, π.χ. στην Extremadura όπου φέρει το κοινό όνομα “rojilla” εξ αιτίας του κοκκινωπού χρώματός της εξωτερικά. Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι τρούφες αυτές, όπως και άλλα είδη του γένους Terfezia, δεν συμβιώνουν με δέντρα, αλλά με κάποια μικροσκοπικά φυτά που δύσκολα εντοπίζονται από ένα όχι εκπαιδευμένο μάτι. Το είδος του φυτού αυτού ονομάζεται επιστημονικά Tuberaria guttata.

Για την ιστορία, να πω ότι τη μέρα που βρήκαμε αυτές τις τρούφες, διέφυγε της προσοχής μας η παρουσία του εν λόγω φυτού. Όταν όμως εξέτασα το δείγμα στο μικροσκόπιο και έφτασα κοντά στην αρχική αναγνώρισή του, πριν επιβεβαιωθεί και μοριακά, κατάλαβα πως κατά πάσα πιθανότητα το φυτό αυτό ήταν ο συμβιωτής του. Έτσι το περασμένο Πάσχα επέστρεψα στον τόπο συλλογής και πράγματι το βρήκα!

Με αυτά και με αυτά λοιπόν ολοκληρώνω και το δεύτερο μέρος της παρουσίασής μου σχετικά με τις τρούφες της Άνδρου. Αναμφισβήτητα, τα μυστικά που κρύβει το νησί μας είναι πολύ περισσότερα και μας περιμένουν να τα ανακαλύψουμε, όσοι και όσες από εμάς έχουμε το μεράκι να μελετάμε το φυσικό περιβάλλον και την άγρια ζωή του. Αρκεί να σωθούν βέβαια οι βιότοποι που συντηρούν αυτή την άγρια ζωή από τη λαίλαπα της μπουλντόζας, του αλυσοπρίονου, του τσιμέντου, της φωτιάς και των ανεξέλεγκτα βοσκούντων κατσικιών!!!

Κλείνοντας θέλω ξανά να επισημάνω πως η έρευνα που έγινε και για της τρούφες της Άνδρου εντάσσεται στο έργο με τίτλο: «Ποκιλότητα, φυλογενετικός και χημικός χαρακτηρισμός των ειδών Tuber στην Ελλάδα – Ανάπτυξη μυκητιακών εμβολίων για την προώθηση της καλλιέργειας τρουφών σε γηγενή φυτά», που χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας & Καινοτομίας, στο πλαίσιο της 2ης Προκήρυξης Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών.

Θα ευχαριστήσω ξανά πρωτίστως τον αγαπητό φίλο Νίκο Τσίλη και τη σκυλίτσα του Αύρα, τον συνάδελφο, συνεργάτη, υποψήφιο διδάκτορα Βασίλη Δασκαλόπουλο, τον εξέχοντα επιστήμονα και επικεφαλής της μυκητολογικής μας ομάδας Καθηγητή Γεώργιο Ι. Ζερβάκη και τέλος τον ανώνυμο χορηγό μας που κάλυψε απλόχερα τα οδοιπορικά έξοδα του Νίκου Τσίλη.

Ηλίας Πολέμης
Σεπτέμβρης 2024